تغذيه و ديابت

 

 

 

چگونه ميتوان ديابت خودرا كنترل كرد؟

شما مي توانيد با برنامه غذايي مناسب، فعاليت بدني منظم و نگهداري وزن درحدايده آل به كننترل مطلوب قندخون دست يابيد . نگهداري وزن درحد طبيعي به كنترل چربيهاي خون وكاهش فشارخون نيزكمك مي كند. بعضي ازمبتلايان به ديابت براي كنترل قندخون با نظرپزشك به مصرف قرصهاي خوراكي پايين آورنده قندخون ياانسولين نيازدارند.

 

 

اصول تغذیه مناسب چیست ؟

در هنگام برنامه ریزی برای تغذیه یک فرد دیابتی و کنترل بهتر قند خون او، باید دو اصل را رعایت شود:

1- اگر بر اساس معیارهای چاقی، آن فرد اضافه وزن دارد،با یک برنامه غذایی متعادل وزن خود را پایین بیاورد. چون چاقی مقاومت به     

    انسولین را زیاد میکند و به دنبال آن قند بالا میرود.

2- فرد دیابتی باید به میزان کربوهیدرات مصرفی در هر وعده غذایی خود توجه داشته باشد. چون مقدار قند خون بعد از غذا،  ارتباط مستقیم با

    میزانکربوهیدرات مصرفی او در آن وعده دارد.

  • هر روز به مقدار مشخصي كه مشاور تغذ يه پيشنهاد مي كند غذا بخوريد
  • غذاي اصلي و ميان وعده ها را در برنامه غذايي حذف نكنيد.
  • داروهاي تجويز شده را سر وقت مصرف كنيد.
  • هر روز برنامه مشخصي براي ورزش داشته باشيد.
  • علاوه برسه وعده غذاي اصلي با اندازه متعادل ، به سه تا چهار ميان وعده در روز هم احتياج داريد.

 

 

 

انواع گروههای غذایی و راهنمایی برای مصرف صحیح آنها:

 

1-مواد نشاسته اي( كربوهيدراتها )

مواد نشاسته اي شامل انواع نان، غلات ، حبوبات  است.(البته جایگاه اصلی حبوبات به خاطر پروتئین بالایی که دارند در گروه مواد پروتئینی است. اما چون میزان نشاسته بالایی هم دارند، باید در هنگام شمارش واحدهای نشاسته ای مصرفی در هر وعده نیز محاسبه شوند.)

در هروعده غذايي بايد از مواد نشاسته اي به اندازه استفاده كرد. غلات كامل (سبوس دار) مفيدتر از بقيه غلات است زيرا باعث رساندن بيشتر مواد معدني، ويتامينها و الياف گياهي يا فيبر به بدن مي شود. فيبر موجود در غذاهاي گياهي به عملكرد درست روده ها كمك مي كند .

 

توصيه مي شود :

  • سعي كنيد نانهاي حاوي غلات كامل ( نان سنگك ، نان جو ...) مصرف كنيد .
  • سعي كنيد مواد نشاسته اي پرچرب و سرخ شده مانند چپيس ذرت، چپيس سيب زميني ، شيريني ، بيسكويت و....كمتر مصرف كنيد .
  • ماست و شير كم چربي يا بدون چربي تهيه كنيد.
  • به جاي سس مايونز از خردل يا آبليمو استفاده كنيد.
  • سعي كنيد در انتخاب مواد غذايي ، انواع بدون چربي يا كم چربي آن را مصرف كنيد .
  • به جاي كره ، روغن هاي حيواني يا مارگارين از روغن مايع ( ذرت ، آفتاب گردان و......) استفاده كنيد .
  • سعي كنيد تا حد امكان شيريني ، شكلات ، ژله ، آبنبات وكليه مواد غذايي كه از قندهاي ساده تشكيل شده اند مصرف نكنيد .

 

2-سبزيها

مصرف سبزيها براي تمام افراد مفيد است سعي كنيد هر روز سبزيهاي خام و پخته استفاده نمائيد . مصرف سبزيها باعث رساندن ويتامين ها ، مواد معدني و فيبر به بدن شما ميشود. البته انرژي توليد شده از مصرف سبزيها بسيار اندك است. سبزيجات نيز همانند ميوه ها ، آنتي اكسيد ان دارند. گوجه فرنگي ، هويج ،نخود فرنگي ، انواع كلم ها و سبزيهاي مختلف در گروه سبزيجات جاي دارند.

  • سعي كنيد سبزيها را خام يا با مقدار خيلي كم آب بپزيد و تا حد ا مكان از سس كم چرب يا بدون چربي و يا روغن زيتون به همراه سركه استفاده نمايد .
  • از پياز و سيردر غذاها استفاده كنيد.
  • اگرسبزي را بصورت سرخ كرده مصرف مي كنيد بايد ازروغنهاي مايع نظيرروغن زيتون، ذرت و يا آفتابگردان به مقدار بسياركم استفاده نماييد.

 

3-ميوه ها

مصرف ميوه هابراي همه افراد لازم و ضروري است. با مصرف ميوه ميتوان ويتامينها، موادمعدني، فيبر، انرژي و مواد آنتي اكسيدان را به بدن رساند. بهترين نوع مصرف ميوه هابصورت خام است وبه مصرف آب ميوه يا ميوه هاي پخته ارجحيت دارد.

  • -ميوه هاي خشك شده درواقع شكل تغليظ شده هستندكه مقادير زيادي قند دارند بنابراين بايد به ميزان اندكي مصرف شوند.
  • - انگورداراي قند زيادي است كه اگرآن را به مقدار زياد مصرف كنيد بركنترل قند خون شما اثر ميگذارد.
  • - در هنگام خريد سعي كنيد ميوه هاي كوچكتر انتخاب كنيد.
  • - خوردن ميوه ها بصورت كامل بهترازمصرف آب ميوه ها است.
  • - به منظور پيشگيري از يبوست و ديگر عوارض گوارشي سعي كنيد تا حد امكان ميوه ها را با پوست مصرف كنيد.

 

4 – شير و ماست

  • مصرف ماست و شيربدون چربي يا كم چربي براي سلامت افراد ضروري است. مصرف شير و ماست سبب توليد انرژي و دريافت كلسيم، ويتامينA، پروتئين و موادمعدني مي شود.
  • هر روز شير و ماست بدون چربي يا كم چربي مصرف كنيد.
  • اگر باردار هستيد يا به نوزاد خود شيرمي دهيد روزانه 5-4 واحد شير و ماست مصرف كنيد. (هر يك ليوان شير برابر يك واحد و نصف ليوان ماست نيز برابر يك واحد مي باشد)

 

5-غذاهاي پروتئيني

اين گروه شامل گوشت قرمز (گاو، گوسفند، شتر و ...)و سفيد ماكيان (مرغ، بوقلمون، ...) و ماهي و دانه هاي روغني (بادام زميني، فندق) پنير، سويا و تخم مرغ و حبوبات ميباشد. (حبوبات به علت داشتن نشاسته زیاد، باید در شمارش واحدهای مصرفی مواد نشاسته ای هم محاسبه شوند.)
مصرف روزانه پروتئينها به ترميم وساخت بافتهاي بدن وعضلات كمك ميكند و سبب تامين ويتامينهاي ب6 و ب 12و مواد معدني (آهن و...)نيز مي گردد. بدليل خواص مفيد سويا،جايگاه ويژه اي براي آن در رژيم غذايي قائل شويد.

توصيه مي شود:

  • سعي كنيدكم چربي ترين گوشت را بخريد.
  • پوست مرغ داراي چربي زياد است. قبل ازپخت پوست آنرا كاملا جدا كنيد.
  • سعي كنيد كه گوشت را بدون افزودن چربي طبخ كنيد.
  • بجاي سرخ كردن تخم مرغ، آن را با پوست آب پزكنيد.
  • سعي كنيد ماهي بيشترمصرف كنيد و بجاي سرخ كردن ماهي آن را بصورت آبپز و ياكبابي مصرف كنيد.
  • براي طعم بخشيدن بيشتر به اين مواد ازآبغوره، آب ليمو، سس گوجه فرنگي و...استفاده كنيد.
  • سوسيس ، كالباس وهمبرگرداراي چربي زيادي هستند. مصرف آنها را به حداقل برسانيد.

 

6-روغنهاوچربيها

مصرف روغنها وچربيها را بايد به حداقل رساند. بعضي از چربيها و روغنها داراي چربيهاي اشباع وكلسترول مي باشدكه برا ي سلامتي مضر است. مصرف اين غذاها انرژي فراواني در بدن شما توليد ميكند ولي مواد مغذي كمي به بدنتان ميرساند. غذاهاي پرچربي شامل كره، مارگارين، سس، سالاد، روغنها، مايونز، خامه، پنيرخامه اي، سرشير، چيپس سيب زميني و... مي باشد.


7-شيريني جات

مواد قندي (نوشابه، شربت، مربا، شكر، عسل، آب نبات، شكلات) نيز در راس هرم قراردارند بنابراين بايد از اين مواد بمقدار بسياركم مصرف نماييد يا تاحد امكان مصرف نكنيد. اين مواد سبب توليد انرژي در فرد ميشود اما هيچ ماده مغذي به بدن نميرساند


 

چند نكته مهم :

  • سعي كنيد روزانه از تمام گروههاي مواد غذايي استفاده كنيد.
  • سعي كنيد غذاهاي متنوع مصرف كنيد تا مواد مغذي و ويتامينها به مقداركافي به بدنتان برسد.
  • به اندازه كافي مواد نشاسته اي، سبزيها، ماست و شير مصرف كنيد.
  • روزانه از مواد پروتئيني نيز استفاده نماييد.
  • در هر وعده غذا كم بخوريد ولي حداقل از 3گروه غذايي مختلف استفاده نماييد.براي مثال ساندويچ تخم مرغ كه درآن ازكاهو، گوجه فرنگي و جعفري استفاده شده باشد.
  • مواد غذايي كه روزانه مصرف مي كنيد به 3وعده اصلي (صبحانه، نهار، شام) و 3 ميان وعده تقسيم نماييد.
  • غذا خوردن درساعات مشخص ومنظم درتنظيم ميزان قند خون اثر زيادي دارد بخصوص اگر قرص يا انسولين مصرف مي كنيد.
  • گنجاندن سبزيها و ميوه ها به مقداركافي درغذاي روزانه را فراموش نكنيد.
  • به هنگام طبخ غذا از نمك كمتري استفاده كنيد و سعي نماييد كه پس ازپخت، نمك به غذا اضافه نكنيد.
  • روزانه8-6ليوان آب بنوشيد.
  • سعي كنيد وزن مطلوب خود را حفظ نماييد.
  • مغزهاي گردو و بادام و... درگروه چربيها قرار ميگيرند و هر واحد آنهابرابر2 قاشق غذاخوري است.
  • هنگام مصرف روغن، هيچگاه روغن را درظرف سرازير نكنيد.
  • از غذاهاي كنسرو شده كه در طي فرايندهاي صنايع غذايي نمك به آنها افزوده ميشود كمتر استفاده كنيد.
  • ازگياهان معطر و ادويه هاي فاقد نمك براي طعم دادن به غذا استفاده كنيد.
  • كيك ودسرها حاوي مقدار زيادي چربي ميباشند. مصرف كم اين مواد به كاهش وزن كمك مي كند و قندخونتان را نيز كنترل مي نمايد.


 

برای آشنایی با واحد ها ی گروه های غذایی و مقادیر توصیه شده برای مصرف روزانه به مطالب زیر توجه کنید:

 

توجه شود که هر واحد از گروههای غذایی مختلف مقدار کربوهیدرات متفاوتی دارند :

هر واحد نان وغلات = 15 گرم کربوهیدرات دارد

هر واحد سبزی = 5 گرم کربوهیدرات دارد.

هر واحد لبنیات = 12 گرم کربوهیدرات دارد

هر واحد میوه = 15 گرم کربوهیدرات دارد

هر واحد گوشت = 0 گرم کربوهیدرات دارد

هر واحد چربی = 0 گرم کربوهیدرات دارد

 

با توجه با اینکه مقدار قند خون هر فرد بعد از مصرف یک وعده غذایی، به مقدار کربوهیدرات مصرفی او در آن وعده بستگی دارد، بنابراین افراد دیابتی ،علاوه بر اینکه باید به تعداد واحد های مصرفی هر گروه غذایی در هر وعده دقت کنند ، بلکه باید به اینکه هر واحد از گروههای غذایی چه مقدار کربوهیدرات دارد نیز توجه کنند. 

مثلا مصرف یک واحد از گروه غلات ، نسبت به مصرف یک واحد از گروه سبزیجات دارد،  مقدار قند خون فرد دیابتی را بیشتر بالا می برد.

 

 

 

 

 

 

 

 

مطالب بالا بر گرفته از سایت مركز تحقيقات غدد درون ریز دانشگاه علوم پزشكي مشهد می باشد.