کتو اسیدوز دیابتی
این عارضه از اورژانس های مهم پزشکی و بالقوه کشنده می باشد که در مواقعی که سطح انسولین خون بسیار کمتر از نیاز بدن می باشد روی می دهد و به دلیل کاهش سطح انسولین، افزایش قند و کتونها در خون و اسیدی شدن خون و کاهش شدید مایعات بدن به وجود آمده و در صورت عدم درمان می تواند منجر به اغماء یا مرگ شود. این مشکل معمولاً بیماران مبتلا به دیابت نوع یک را درگیر می کند. البته در انواع دیگر دیابت مثل نوع دو یا دیابت بارداری هم ممکن است اتفاق بیافتد. عارضه ای هزینه بر و خطرناک بوده و تا 5 درصد مرگ و میر در اثر آن گزارش شده است.
علل ایجاد کتواسیدوز دیابتی:
•ابتلا به یک بیماری عفونی حاد
•هرگونه استرس شدید مثل جراحی یا انواع صدمات بدنی
•قطع انسولین مصرفی یا ناکافی بودن آن
•وقوع سکته قلبی ،مغزی و یا هر بیماری جدی دیگر
علائم هشدار دهنده که در صورت پیدایش هر کدام حتماً باید به پزشک مراجعه نمود عبارتند از:
استفراغ بیش از یک مرتبه
درد معده
بروز اسهال پنج بار یا بیشتر در عرض شش ساعت
دو تست اندازه گیری قندخون بیشتر از 250 تا 300 میلیگرم در دسی لیتر
(در صورت تداوم تهوع و استفراغ حتی اگر قندخون زیر 250 باشد و یا حتی نرمال باشد نیز نباید از احتمال وجود کتواسیدوز غفلت نمود و بررسی های لازم باید حتماً به عمل آید.)
تنگی نفس
دفع کتون(کتونوری)در ادرار در حدمتوسط تا شدید (با استفاده از نوار سنجش کتون ادراری)
اقدامات پیش گیری کننده و درمان
مصرف صحیح و مداوم انسولین و کنترل قند خون و تغذیه مناسب همیشه باید جدی گرفته شود و به هنگام بیماری یا به وجود آمدن هرگونه استرسی (صدمات، جراحی و...) اندازه گیری قند خون با فواصل کمتر (هر سه تا چهار ساعت) در منزل انجام گیرد و انسولین مصرفی به هیچ وجه قطع نشود.
اغلب بیماران در صورت بالاتر از 250 بودن قندخون نیاز به تنظیم و کنترل جدی قند دارند و باید سعی کنند آنرا در مقادیر طبیعی حفظ نمایند. در صورت بیشتر بودن قند از 250 سنجش میزان کتون در ادرار با کمک نوارهای سنجش ادراری انجام گیرد و هر سه تا چهار ساعت تکرار شود. در صورت وجود کتونوری متوسط تا شدید بستری و درمان مناسب الزامی است. در صورتی که قند خون به حد بحرانی خطر برسد باید آنرا هر یک تا دو ساعت کنترل نماید و در طول شب نیز حداقل هر چهار ساعت یکبار باید قند خون را اندازه گرفت.
آیا درمان با انسولین به هنگام بیماری باید ادامه یابد؟
بله هر فردی حتی در صورتی که بسیار بیمار است (تا حدی که نتواند تغذیه کاملاً مناسبی داشته باشد) باید انسولین خود را تزریق نماید. بدن حتی در حالتی که غذا مصرف نشود نیز به انسولین نیاز دارد. هر بیماری باید از پزشک خود در مورد تنظیم مقدار انسولین، یا دفعات تزریق آن در شرایط بیماری سؤال نماید. بهتر است بیمار دستورالعمل لازم جهت تنظیم قند خون در چنین شرایطی را از پزشک خود پرسیده و از چگونگی دسترسی به وی در شرایط اورژانس مطلع باشد. فراموش نشود که بیمار دیابتی به هنگام بیماری حتماً باید مایعات زیادی بنوشد- البته مایعات بدون قند و کافئین – وحتی در صورتی که احساس ناراحتی در معده وجود دارد میتواند هر چند دقیقه مقادیر کمی از این مایعات را مصرف کند. در ضمن خوردن غذای مناسب نیز بسیار مهم می باشد.
البته اگر قند خون بالاتر از 250 باشد مایعات یا غذاهای حاوی کربوهیدرات بالا به هیچ وجه مصرف نشود. در ضمن کلیه اقدامات لازم برای بهبودی بیماری زمینه ای (مثل مصرف آنتی بیوتیک مناسب در صورت وجود عفونت و ...) نیز باید به عمل آید.
کلیه بیماران دیابتی باید نحوه عملکرد به هنگام بروز استرس و بیماری و دستورالعملهای لازم در این شرایط را بدانند تا با یادآوری مکرر آنها هیچ موردی را در چنین مواقعی فراموش نکنند و حتماً از خطرات مهم و جدی قطع درمان با انسولین حتی در مواقعی که قادر به خوردن نمی باشند آگاه باشند، در ضمن بسیار مناسب است که تمام افرادی که به نوعی با بیماران دیابتی سر و کار دارند (مثل والدین، آموزگاران، همکاران و ...) علائم و شکایات اصلی کتواسیدوز را شناخته و نحوه صحیح برخورد با بیمار در چنین شرایطی را بدانند.
درمان:
اساس درمان بستری، تجویز مایعات وریدی فراوان و انسولین جهت تنظیم قند خون، اندازه گیری مکرر قند و اسیدیته و الکترولیتهای خون، اندازه گیری دقیق و منظم علائم حیاتی (درجه حرارت بدن، تعداد نبض، تعداد تنفس و فشار خون) و برون ده ادراری تا زمان طبیعی شدن آزمایشات خونی و نیز درمان مشکل زمینه ای می باشد.
